Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*
Ο χάρτης της ευρύτερης Μέσης Ανατολής επανασχεδιάζεται τους τελευταίους μήνες. Οι νεοσυντηρητικοί του Τζορτζ Μπους υιού θα τρίβουν τα μάτια τους βλέποντας όσα συμβαίνουν. Με τη διαφορά βέβαια πως ο χάρτης της περιοχής επανασχεδιάζεται αντίθετα με όσα αυτοί επιδίωξαν με την εισβολή στο Ιράκ. Στο Ιράκ μάλιστα το αποτέλεσμα της εισβολής ήταν η ανάληψη της εξουσίας στη
Βαγδάτη από τους σιίτες, φιλικά προσκείμενους στο Ιράν, για πρώτη φορά από τότε που η χώρα αυτή δημιουργήθηκε τεχνητά από τους Βρετανούς μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η σουνιτική μειοψηφία που κυβέρνησε τη χώρα όλα αυτά τα χρόνια βρέθηκε εκτός εξουσίας χάρη στην αμερικανική εισβολή, και το Ιράν απέκτησε σημαντική επιρροή στη χώρα αυτή, η οποία όμως σπαράσσεται από μια συνεχή εμφύλια διαμάχη. Η λεγόμενη Αραβική Άνοιξη έφερε ουσιαστικά στην εξουσία το σουνιτικό πολιτικό Ισλάμ στο Μαρόκο, την Τυνησία και πρόσφατα την εκλογική νίκη του στην Αίγυπτο. Σε όλες σχεδόν τις υπόλοιπες χώρες του αραβικού κόσμου, το σουνιτικό πολιτικό Ισλάμ έχει αναδεικτεί πρώτη πολιτική δύναμη. Στη μόνη χώρα που οι σιίτες ισλαμιστές ξεσηκώθηκαν ενάντια στη σουνιτική μειοψηφία που κυβερνά, το Μπαχρέιν, η Σαουδική Αραβία έστειλε στρατεύματα για να εμποδίσει την ανατροπή των σουνιτών. Μια τέτοια ανατροπή θα άλλαζε τις ισορροπίες στην περιοχή υπέρ του Ιράν. Όσον αφορά το συριακό καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ, η τύχη του είναι μάλλον πια προδιαγεγραμμένη. Εκτός απροόπτου η ανατροπή του θεωρείται βεβαία το 2012. Πιθανόν η Τουρκία με την ενθάρρυνση των Δυτικών να δημιουργήσει ένα είδος ανθρωπιστικού διαδρόμου στην χώρα αυτή, κάτι που θα επιτρέψει στους εξεγερμένους να προχωρήσουν με τη βοήθεια της Άγκυρας και των Δυτικών στην ανατροπή του καθεστώτος. Η ανατροπή αυτή θα αλλάξει τις ισορροπίες στην περιοχή αφού η Συρία είναι ο πιο σημαντικός σύμμαχος του Ιράν στο χώρο του αραβικού κόσμου. Η εξουσία στηΔαμασκό θα φύγει από τα χέρια της σιιτικής μειοψηφίας των αλαουιτών και θα περάσει στο σουνιτικό Ισλάμ. Η ανατροπή αυτή θα έχει συνέπειες και για το Λίβανο. Η σιιτική Χεζπολάχ που με τη στήριξη του Ιράν και της Συρίας ασκεί σημαντική πολιτική επιρροή στο Λίβανο, θα αποδυναμωθεί από την ανατροπή του συριακού καθεστώτος.
Εν ολίγοις, ο νέος αυτός χάρτης της ευρύτερης Μέσης Ανατολής, όπως επαναπροσδιορίζεται αυτή τη στιγμή με το σουνιτικό Ισλάμ είτε να έχει καταλάβει την εξουσία σε κάποιες αραβικές χώρες, είτε να βρίσκεται στα πρόθυρα κατάληψης της σε άλλες, αναδεικνύει τη Σαουδική Αραβία ηγεμονικό πολιτικό πόλο της περιοχής. Η Τουρκία δεν φαίνεται να επωφελείται από τις ανατροπές αυτές. Τόσο οι ισλαμικές ελίτ των αραβικών χωρών, όσο και οι κοσμικοί διανοούμενοι αυτών των χωρών, αντιμετωπίζουν εχθρικά την όποια ανάμειξη της Άγκυρας στα εσωτερικά τους προβλήματα. Άλλωστε ούτε και η Σαουδική Αραβία έχει συμφέρον να επιτρέψει στην Τουρκία να διαδραματίσει ρόλο στα εσωτερικά του αραβικού κόσμου, κάτι που θα μείωνε τον δικό της ηγεμονικό ρόλο. Από την άλλη οι σχέσεις με το Ιράν έχουν χειροτερέψει τον τελευταίο καιρό και η Τεχεράνη απειλεί να βομβαρδίσει το νατοϊκό αντιπυραυλικό σύστημα που εγκαταστάθηκε στην Τουρκία. Ασφαλώς και για το Ιράν θα είναι μεγάλη απώλεια η πτώση του σημερινού συριακού καθεστώτος, αλλά υπολογίζει στη συμμαχία με το σιϊτικό Ιράκ.
Σε κάθε περίπτωση γενική είναι πια η διαπίστωση πως η πολιτική Νταβούτογλου των μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες έχει καταρρεύσει. Η Άγκυρα αντιμετωπίζει προβλήματα με την Αρμενία, το Ισραήλ, αλλά και το Ιράκ, που την κατηγορεί για επέμβαση στα εσωτερικά του προβλήματα, όπως και με το Ιράν. Και φυσικά με την Ελλάδα και την Κύπρο. Η ανατροπή του συριακού καθεστώτος παρά το ρόλο που πιθανόν να διαδραματίσει η Άγκυρα στην επιχείρηση αυτή δεν είναι βέβαιο ότι θα της αποδώσει μεγαλύτερα οφέλη από αυτά που είχε ως τώρα. Αν σε αυτά προστεθεί και το συνεχές αρμενικό σφυροκόπημα για τη γενοκτονία, που δημιουργεί προβλήματα στις διπλωματικές σχέσεις της Άγκυρας με αρκετές χώρες, όπως επίσης και η συνεχιζόμενη κουρδική εξέγερση, είναι φανερό ότι τα μεγαλεπήβολα νεοοθωμανικά σχέδια βρίσκονται σε στασιμότητα. Το δυστύχημα είναι πως ούτε η Λευκωσία ούτε η Αθήνα αντιλαμβάνονται τις ανατροπές και τις νέες πραγματικότητες στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Η Αθήνα λόγω της οικονομικής και πολιτικής κατάρρευσης της χώρας, η δε Λευκωσία με την επιμονή της να συνεχίζει μια αποτυχημένη και αδιέξοδη πολιτική για την επίλυση του Κυπριακού η οποία προδιαγράφει τη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Καλή Χρονιά.
*Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης. stephanos.constantinides@gmail.com
Βαγδάτη από τους σιίτες, φιλικά προσκείμενους στο Ιράν, για πρώτη φορά από τότε που η χώρα αυτή δημιουργήθηκε τεχνητά από τους Βρετανούς μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η σουνιτική μειοψηφία που κυβέρνησε τη χώρα όλα αυτά τα χρόνια βρέθηκε εκτός εξουσίας χάρη στην αμερικανική εισβολή, και το Ιράν απέκτησε σημαντική επιρροή στη χώρα αυτή, η οποία όμως σπαράσσεται από μια συνεχή εμφύλια διαμάχη. Η λεγόμενη Αραβική Άνοιξη έφερε ουσιαστικά στην εξουσία το σουνιτικό πολιτικό Ισλάμ στο Μαρόκο, την Τυνησία και πρόσφατα την εκλογική νίκη του στην Αίγυπτο. Σε όλες σχεδόν τις υπόλοιπες χώρες του αραβικού κόσμου, το σουνιτικό πολιτικό Ισλάμ έχει αναδεικτεί πρώτη πολιτική δύναμη. Στη μόνη χώρα που οι σιίτες ισλαμιστές ξεσηκώθηκαν ενάντια στη σουνιτική μειοψηφία που κυβερνά, το Μπαχρέιν, η Σαουδική Αραβία έστειλε στρατεύματα για να εμποδίσει την ανατροπή των σουνιτών. Μια τέτοια ανατροπή θα άλλαζε τις ισορροπίες στην περιοχή υπέρ του Ιράν. Όσον αφορά το συριακό καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ, η τύχη του είναι μάλλον πια προδιαγεγραμμένη. Εκτός απροόπτου η ανατροπή του θεωρείται βεβαία το 2012. Πιθανόν η Τουρκία με την ενθάρρυνση των Δυτικών να δημιουργήσει ένα είδος ανθρωπιστικού διαδρόμου στην χώρα αυτή, κάτι που θα επιτρέψει στους εξεγερμένους να προχωρήσουν με τη βοήθεια της Άγκυρας και των Δυτικών στην ανατροπή του καθεστώτος. Η ανατροπή αυτή θα αλλάξει τις ισορροπίες στην περιοχή αφού η Συρία είναι ο πιο σημαντικός σύμμαχος του Ιράν στο χώρο του αραβικού κόσμου. Η εξουσία στηΔαμασκό θα φύγει από τα χέρια της σιιτικής μειοψηφίας των αλαουιτών και θα περάσει στο σουνιτικό Ισλάμ. Η ανατροπή αυτή θα έχει συνέπειες και για το Λίβανο. Η σιιτική Χεζπολάχ που με τη στήριξη του Ιράν και της Συρίας ασκεί σημαντική πολιτική επιρροή στο Λίβανο, θα αποδυναμωθεί από την ανατροπή του συριακού καθεστώτος.
Εν ολίγοις, ο νέος αυτός χάρτης της ευρύτερης Μέσης Ανατολής, όπως επαναπροσδιορίζεται αυτή τη στιγμή με το σουνιτικό Ισλάμ είτε να έχει καταλάβει την εξουσία σε κάποιες αραβικές χώρες, είτε να βρίσκεται στα πρόθυρα κατάληψης της σε άλλες, αναδεικνύει τη Σαουδική Αραβία ηγεμονικό πολιτικό πόλο της περιοχής. Η Τουρκία δεν φαίνεται να επωφελείται από τις ανατροπές αυτές. Τόσο οι ισλαμικές ελίτ των αραβικών χωρών, όσο και οι κοσμικοί διανοούμενοι αυτών των χωρών, αντιμετωπίζουν εχθρικά την όποια ανάμειξη της Άγκυρας στα εσωτερικά τους προβλήματα. Άλλωστε ούτε και η Σαουδική Αραβία έχει συμφέρον να επιτρέψει στην Τουρκία να διαδραματίσει ρόλο στα εσωτερικά του αραβικού κόσμου, κάτι που θα μείωνε τον δικό της ηγεμονικό ρόλο. Από την άλλη οι σχέσεις με το Ιράν έχουν χειροτερέψει τον τελευταίο καιρό και η Τεχεράνη απειλεί να βομβαρδίσει το νατοϊκό αντιπυραυλικό σύστημα που εγκαταστάθηκε στην Τουρκία. Ασφαλώς και για το Ιράν θα είναι μεγάλη απώλεια η πτώση του σημερινού συριακού καθεστώτος, αλλά υπολογίζει στη συμμαχία με το σιϊτικό Ιράκ.
Σε κάθε περίπτωση γενική είναι πια η διαπίστωση πως η πολιτική Νταβούτογλου των μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες έχει καταρρεύσει. Η Άγκυρα αντιμετωπίζει προβλήματα με την Αρμενία, το Ισραήλ, αλλά και το Ιράκ, που την κατηγορεί για επέμβαση στα εσωτερικά του προβλήματα, όπως και με το Ιράν. Και φυσικά με την Ελλάδα και την Κύπρο. Η ανατροπή του συριακού καθεστώτος παρά το ρόλο που πιθανόν να διαδραματίσει η Άγκυρα στην επιχείρηση αυτή δεν είναι βέβαιο ότι θα της αποδώσει μεγαλύτερα οφέλη από αυτά που είχε ως τώρα. Αν σε αυτά προστεθεί και το συνεχές αρμενικό σφυροκόπημα για τη γενοκτονία, που δημιουργεί προβλήματα στις διπλωματικές σχέσεις της Άγκυρας με αρκετές χώρες, όπως επίσης και η συνεχιζόμενη κουρδική εξέγερση, είναι φανερό ότι τα μεγαλεπήβολα νεοοθωμανικά σχέδια βρίσκονται σε στασιμότητα. Το δυστύχημα είναι πως ούτε η Λευκωσία ούτε η Αθήνα αντιλαμβάνονται τις ανατροπές και τις νέες πραγματικότητες στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Η Αθήνα λόγω της οικονομικής και πολιτικής κατάρρευσης της χώρας, η δε Λευκωσία με την επιμονή της να συνεχίζει μια αποτυχημένη και αδιέξοδη πολιτική για την επίλυση του Κυπριακού η οποία προδιαγράφει τη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Καλή Χρονιά.
*Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης. stephanos.constantinides@gmail.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλιά σας, παρακαλούμε, να είναι κόσμια. Αν προτιμάτε την ελληνική γλώσσα, τότε να χρησιμοποιείτε ΜΟΝΟ ελληνικούς χαρακτήρες